Ludwig Mies van der Rohe

De latere Bauhaus-directeur Ludwig Mies van der Rohe werd op 27 maart 1886 in Aken geboren als Ludwig Mies. Later voegde hij de meisjesnaam van zijn moeder aan zijn naam toe.

Van 1887 tot 1900 leerde Mies van der Rohe het steenhouwersvak van zijn vader aan de Akense dombouwschool. Van 1903 tot 1904 werkte hij als tekenaar in een architectenbureau in Aken en in 1905 verhuisde hij naar Berlijn. Daar ontmoette hij Walter Gropius, Hannes Meyer en ook Le Corbusier. 1911/1912 ontwierp hij de Duitse ambassade in St. Petersburg, die hij ook als bouwmanager begeleidde. In 1912 ging hij voor zichzelf beginnen en nam opdrachten voor villa's van rijke Berlijners over. 

In de jaren 1920 was hij lid en oprichter van verschillende avant-garde groepen en mede-redacteur van het tijdschrift "G". Hij verwierf wereldfaam als architect van het modernisme op de Wereldtentoonstelling in Barcelona. Van 1930 tot 1933 was hij directeur van het Bauhaus. 

Nadat hij door de nationaal-socialisten uit zijn beroep was gezet, emigreerde hij in 1938 naar de VS, opende een architectenbureau in Chicago en gaf leiding aan de architectuurafdeling van het Institute of Technology/Illinois. Daarna volgde een uiterst creatieve fase tot aan zijn dood in Chicago op 17 augustus 1969. 

Werk

Mies van der Rohe is - samen met Gropius en Le Corbusier - een van de grondleggers van de moderne architectuur. Aanvankelijk geïnspireerd door de renaissancestijl van Karl Friedrich Schinkel, wendde hij zich na de Eerste Wereldoorlog tot het expressionisme. Er ontstonden innovatieve glazen hoogbouwcomplexen in rationele stijl, ook bekend als "huid en been architectuur", die een nieuwe impuls gaven aan zowel de hedendaagse als de latere architectuur. Hij werkte ook als "gelegenheidsmeubelontwerper" en ontwierp in 1927 zijn legendarische sledestoel. 

In 1928/1929 creëerde hij het Duitse paviljoen voor de wereldtentoonstelling in Barcelona, waarmee hij zijn concept van "vloeiende ruimte" op internationaal niveau vestigde. Het was gebaseerd op het idee van een open plattegrond waarin de muren van hun dragende functie waren onthecht. Een beroemd gebouw uit deze periode is de "Tugendhat-Villa" in Brno.

Tijdens zijn verblijf in de VS ontstonden internationaal bekende werken zoals Lafayette Park (1955-1963) en Battery Park Apartments (1957-1958) in New York. In 1968 keerde hij ook terug naar Duitsland en ontwierp hij de Neue Nationalgalerie in Berlijn.

Ontwerp en filosofie

Mies van der Rohe's artistieke richtlijnen waren functionaliteit en duidelijke vormen. Zijn favoriete materialen waren staal, glas en beton. Hij introduceerde de modulaire bouwmethode en dwong open ruimtelijke composities af, die vrije inkijk in de gebouwen mogelijk maakten. Zijn creatieve principe: "Minder is meer".

De rationele en pragmatische stijl van de kunstenaars uit deze periode werd zeker gevormd door de enorme technische, wetenschappelijke en sociale veranderingen. Deze veranderingen konden niet langer tot uitdrukking worden gebracht in architectuur met ornamentele bekledingen of met een historisch beroep. Een ander keerpunt was de ervaring van de Eerste Wereldoorlog. 

Al vroeg raakte hij geïnteresseerd in filosofische en wetenschappelijke onderwerpen en de theoretische problemen van zijn tijd, die in die tijd uitvoerig werden besproken onder Berlijnse kunstenaars. Mies van der Rohe nam actief deel aan debatten en lezingen en vertegenwoordigde het standpunt van de Nieuwe Zakelijkheid. Maar hij wijdde zich nooit aan pure functionaliteit. Onder de titel "Het nieuwe tijdperk", kort voor zijn benoeming tot Bauhaus-directeur, pleitte hij voor een terugkeer naar "waarden" en "geest", waarmee hij duidelijk afweek van het puur "wetenschappelijke wereldbeeld" van veel van zijn medestrijders.

Bauhaus-fase

Met de benoeming van Mies van der Rohe tot nieuwe Bauhaus-directeur werd het principe van het zuivere doel, de zuivere functionaliteit, zoals vertegenwoordigd door zijn voorganger Hannes Meyer, afgezwakt. Mies van der Rohe was veel meer voorstander van het doorvoeren van een nieuwe schoonheid in de architectuur, die verder ging dan het puur functionele dictaat. Hij richtte de school nu steeds meer op het esthetische en zinnelijke principe. 

Maar het was ook een tijd van politieke omwentelingen en niet alleen voor de architectuur brak in Duitsland een moeilijke tijd aan. Door de Bauhaus-school van Dessau naar Berlijn te verplaatsen, kon hij de sluiting ervan voor korte tijd tot 1933 voorkomen, maar de nabijheid van het Bauhaus bij bepaalde socialistische ideeën en het hele culturele concept waren de nazi's een doorn in het oog. En dus sloten de nieuwe machthebbers het Bauhaus en verbood Mies van der Rohe een beroep, ondanks acties als toetreding tot de Reichskulturkammer of de ondertekening van een oproep van kunstenaars om de nieuwe Rijkskanselier te steunen in 1934, wat Mies van der Rohe later het verwijt van opportunisme opleverde.